‘Gemiddeld zitten er elke schooldag drie kinderen met honger in de klas’, weet Ilonka Bottema, Head of Impact bij Stichting Albron. ‘Zij kunnen zich hierdoor moeilijker concentreren dan klasgenoten met een volle maag, en worden vaker buitengesloten en gepest. Steeds meer gezinnen leven op of onder de armoedegrens, en dus groeit ook het aantal hongerige kinderen in de klas. Ik vind dat onverteerbaar. Luncharmoede – geen of ongezond eten – hoort niet thuis op onze scholen en in onze steden.’
Een aantal Utrechtse basisscholen maakte al kennis met een gezonde, gratis lunch. In schooljaar 2023-2024 waren dat elf scholen: in totaal kregen 1.681 leerlingen een lunch op school. Elke dag, een heel schooljaar lang. Een goed begin, volgens Bottema. ‘Maar zoals het nu georganiseerd is, vallen er kinderen buiten de boot. De lunches worden gesubsidieerd vanuit Schoolmaaltijden.nl of vanuit de gemeente Utrecht. Scholen moeten de subsidie zelf aanvragen en de maaltijd vervolgens zelf organiseren. Dat is onnodig veel gedoe, zij hebben juist behoefte aan ontzorging. Ik zou graag zien dat álle basisschoolleerlingen in Nederland altijd op een gezonde lunch kunnen rekenen. Net als in het overgrote deel van Europa.’
Kiezen, praten, leren
De gratis lunches op de elf Utrechtse basisscholen met luncharmoede, worden liefdevol verzorgd door LunchMaatjes. De sociale onderneming zet dagelijks dertig medewerkers in, zij stellen een uitgebreid buffet samen voor de leerlingen. Kinderen mogen zelf hun lunch kiezen: bruine boterhammen met bijvoorbeeld zelfgemaakte groentespread, een plakje kaas, jam, smakelijke groentesoep, een wrap gevuld met groente, sappige tomaatjes of knapperige komkommer. ‘Door zelf te kiezen uit gezonde producten en met klasgenootjes over het eten te praten, ontdekken kinderen wat ze lekker vinden en wat goed voor hen is’, zegt Jos Lutterman, oprichter van LunchMaatjes.
Meer energie
Wat zo’n gezonde gratis lunch voor kinderen betekent, onderzocht het Jeugd Educatie Fonds (JEF). Zij vroegen het aan scholen en ouders. De conclusie: kinderen zaten met minder honger in de klas (84%), hadden meer energie (71%) en konden zich beter concentreren (65%). Bovendien verbeterde de sfeer in de klas (51%), waren kinderen gemotiveerder (52%) en presteerden ze beter (47%). Ook had 66% van de scholen het idee dat kinderen thuis gezonder aten.
Utrecht luncharmoedevrij
De gratis schoolmaaltijden smaken naar meer, als het aan Bottema en Lutterman ligt. Ze noemen het onverantwoord en onnodig dat er niet meer leerlingen gebruik van kunnen maken. ‘Inmiddels hebben we 300.000 maaltijden bereid. Hiermee hebben we ongeveer een derde van de kinderen bereikt die het echt nodig hebben’, zegt Bottema. ‘Eind 2025 moet Utrecht als eerste stad luncharmoedevrij zijn. Alle kinderen op Utrechtse basisscholen die te maken hebben met luncharmoede moeten dan gratis en gezond lunchen op school. Iedereen kan kiezen uit dezelfde lunchproducten, niemand valt erbuiten. Dát is sociale gelijkheid.’
Andere mindset
Wat is er nodig voor een luncharmoedevrije stad? Ten eerste een andere mindset, stelt Bottema. ‘We moeten het erover eens zijn dat er in Utrecht geen kind met honger in de klas mag zitten.’ Ze wil af van het huidige systeem van subsidies. ‘Dat is niet toereikend, stelt ze. ‘Scholen, ouders en kinderen zouden niet afhankelijk moeten zijn van incidentele maatregelen of politiek geharrewar. Laten we als stad die lege broodtrommel uit de klas halen: gemeente, fondsen, ondernemers en maatschappelijke organisaties samen.’
Steun uit de stad
LunchMaatjes laat alvast zien wat je kunt met een goed idee en steun uit de stad. De gratis schoolmaaltijden kwamen er mede dankzij Utrechtse partners en sponsoren. Scholen deden mee met schoolmaaltijden.nl en de gemeente Utrecht als subsidieverstrekker. Stichting Albron was een van de financiële sponsors en Albron b.v. deelde kennis en mensen. Ook regelde ze keukenruimte bij partner a.s.r, zodat LunchMaatjes vanuit een professionele keuken de lunches kon voorbereiden.
Uitbreiden naar Rotterdam
Na Utrecht zijn andere steden aan de beurt, stelt Bottema. ‘Als we hier laten zien dat het kan, hoeven andere steden het wiel niet opnieuw uit te vinden. Rotterdam is de eerste op ons lijstje. Daar vind je veel armoede én een deel van onze geschiedenis. Albron hielp begin vorige eeuw de levens van havenarbeiders in Rotterdam en spoorarbeiders in Utrecht te verbeteren. Met een simpele ingreep: we vervingen kroegen door kantines. Dat de borrel plaatsmaakte voor een gezonde hap beïnvloedde hun hele leven. Zo kijken we ook naar luncharmoede. Als we de lege broodtrommel vervangen door een gratis gezonde zelfsmeerlunch, krijgen alle kinderen een eerlijke start.’
Steun je dit initiatief?
Neem contact op met Ilonka Bottema:
ilonka.bottema@stichtingalbron.nl, 06-209 570 45.
Wil je meedoen als school?
Neem contact op met Jos Lutterman:
jos@lunchmaatjes.nl, 06 10522547